Śmierć w starych dekoracjach spektakl

  • reżyseria
  • Jerzy Grzegorzewski
  • scenariusz
  • Jerzy Grzegorzewski
  • scenografia
  • Jerzy Grzegorzewski
  • muzyka
muzycy
  • piła
    • Kazimierz Stelczyk
  • kwartet
    • Anna Berny
    • Romuald Gwardak
    • Andrzej Kurkowski
    • Tymoteusz Sypniewski
  • zagrane spektakle
  • 61 spektakli
  • festiwale
  • 1978: XIX Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu
    1978: Warszawskie Spotkania Teatralne
  • nagrody
  • 1978: nagroda na XIX Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za inscenizację dla Jerzego Grzegorzewskiego
    1978: nagroda na XIX Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za muzykę dla Stanisława Radwana

Wrocławska Śmierć w starych dekoracjach z 1978 roku była pierwszym tekstem Tadeusza Różewicza, zrealizowanym przez JG. Spisane w formie monologu opowiadanie — wspomnienie podróży do Włoch, zakończonej śmiercią narratora — JG uzupełnił o fragmenty poematu Różewicza Et in arcadia ego, a także urywek z Księgi godzin Rainera Marii Rilkego. Powstały tekst rozpisał na kilkunastu aktorów.

JG przesunął akcenty względem prozatorskiego pierwowzoru. Zrezygnował z fragmentów humorystycznych, przyziemnych, dotyczących rzymskiej wędrówki bohatera, wyeliminował też charakterystyczny dla Różewicza fizjologizm. Rozbił sceniczną narrację na kilka przenikających się poziomów. W pierwszej części przedstawienia obnażał dwoistość scenicznej realności, jednoczesnego istnienia teatru i przedstawianej w nim rzeczywistości. W drugiej rozdzielił postać bohatera na dwóch aktorów, z których jeden reprezentował jego myśl, duszę, drugi zaś uosabiał cielesność.

Dla potrzeb przedstawienia JG przeorganizował przestrzeń sali Teatru Polskiego. Publiczność zasiadała na scenie, podczas gdy aktorzy zaanektowali całą widownię teatru. Tym razem JG nie wykorzystał swoich scenograficznych obiektów. Puste balkony i widownia były nie tylko wszystkimi miejscami włoskiej podróży jednocześnie (wnętrzem samolotu, ruinami Colosseum, Termami Caracalli), lecz także stanowiły miejsce inscenizacji prywatnej pamięci i świadomości bohatera. Wreszcie, grały też same siebie – salę teatralną.

Śmierć w starych dekoracjach wprowadziła do teatru JG motyw włoskiej podróży, kontynuowany i rozwijany przez reżysera w późniejszych pracach, w których demistyfikowana Italia stawała się przestrzenią śmierci. Temat ten, zrealizowany także w oparciu o dzieła Tadeusza Różewicza (i również z dodaniem tekstu poematu Et in arcadia ego), powrócił w dwóch wrocławskich wersjach Złowionego, którego można odczytywać jako replikę przedstawienia z 1978 roku, i warszawskiej Duszyczce.

Spektakl JG spotkał się ze stosunkowo dobrym przyjęciem krytyki, czego dowodem były dwie nagrody (za inscenizację i muzykę) na XIX Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu, podczas którego Śmierć… miała swoją premierę. Inscenizacja unieważniania mistyki śmierci, ukazana przez pryzmat końca jednostkowego, całkowicie pozbawionego znaczenia życia człowieka, była też ostatnim spektaklem, jaki JG zrealizował w Teatrze Polskim przed objęciem – w tym samym roku – jego dyrekcji. / mz